چند تا دوست برام کافیه؟
آیا تا به حال به این فکر کردید که چند دوست برایتان کافی است؟ آیا هر چه تعداد دوستان‌تان زیاد شود، یعنی شما آدم خوش مشرب‌تر و اجتماعی‌تری هستید؟ و اینکه تعداد روابط انسانی و اجتماعی بر زندگی ما چه تاثیری دارد؟ در این نوشته شما را با نظریه رابین دانبار آشنا می‌کنیم که حلقه‌های دوستی را به خوبی توصیف کرده است.
عدد دانبار
در سال 1993 میلادی رابین دانبار Robin Dunbar استاد مردم شناسی و روانشناسی فرگشتی از گروه تحقیقاتی زیست شناسی تکاملی انسان دانشگاه آکسفورد رابطه‌ای عجیب را شبکه‌های اجتماعی و تعامل انسان‌ها کشف کرد. بر اساس این رابطه، دانبار توضیح داد که با توجه به محدودیت‌های شناختی انسان، تعداد افرادی که یک نفر می‌تواند با آن‌ها رابطۀ اجتماعی پایدار یا معناداری برقرار کند محدود به 150 نفر است. این تعداد 150 نفر برای افرادی که ما معمولا با آن‌ها تعامل داریم به “عدد دانبار” معروف است.
رابطۀ اجتماعی پایدار چیست؟
رابطۀ اجتماعی پایدار رابطه‌ای است که فرد می‌داند طرف مقابلش کیست و این فرد چه رابطه‌ای با دیگر افراد دارد. رابطۀ اجتماعی پایدار را می توان به رابطۀ یک فرد با خانوادۀ درجۀ یک و دو، دوستان و آشنایان وی نسبت داد.
مطالعۀ تحقیقی دانبار
دانبار و همکارانش بدین منظور به بررسی اندازۀ بخش نئوکورتکس مغز و اندازۀ گروه‌های اجتماعی در نخستی‌ها شامل انسان، میمون و گوریل پرداختند و زمانی را که حیوانات صرف تیمار یکدیگر می‌کردند با عکس‌برداری از مغز بررسی کردند و نتیجه گرفتند که نسبت اندازۀ نئوکورتکس مغز به بدن با اندازۀ گروه اجتماعی منسجم ارتباط دارد. نئوکورتکس مغز بخش مرتبط به ادراک و زبان است. سپس با کاربرد این قاعده در مورد انسان‌ها و بررسی داده‌های مردم‌شناسی و روانشناسی باز به همین نتیجه رسیدند.
قانون 150 دوست در مورد چه جوامعی صدق می‌کند؟
آنطور که دانبار و همکارانش می‌گویند از نخستین جوامع انسانی تا جوامع مدرن امروزی، از اولین انسان‌های شکارچی تا سازمان‌های منسجم نوین، از دورترین روستاها تا شهرهای پیشرفته این قانون صدق می‌کند. به تازگی، پژوهشگرانی از دانشگاه استکلهم به رهبری یوهان لیند، این نظریه را زیر سوال برده‌اند و در مقاله‌شان اعلام کرده‌اند که تعداد دوستان می‌تواند بسیار بیشتر باشد و محدودیتی ندارد. دانبار در مصاحبه‌ای در سال 2021 این تحلیل را اشتباه و مقاله جدید را غیرعلمی خواند.
رفتار ما با دوست 151 چگونه است؟
طبق نظریه دانبار، دوستی‌ها با 1-2 دوست در سال‌های اول زندگی شروع شده، اواخر دوران نوجوانی رشد چشمگیری دارد و در پایان دهه بیست به بیشترین تعداد خود می‌رسد. تعداد دوستان بین 100 تا 250 نفر متغیر است و به طور میانگین 150 نفر است. دوام رابطۀ اجتماعی پایدار و ماندگار با دوست 151 به بعد کاهش می‌یابد یا اگر دوستی ادامه یابد آن کیفیت دوستی پایدار را نخواهد داشت.
جایگاه حلقه‌های دوستی
بر اساس تئوری شبکۀ دوستی رابین دانبار و ایدۀ مغز اجتماعی، حلقه‌های دوستی همه مضربی از 5 هستند که چرایی آن هنوز مشخص نیست. افراد ممکن است در میان این لایه‌ها حرکت کنند، اما تعداد افراد و ماهیت این لایه‌ها مشخص است.
- نزدیک‌ترین افراد زندگیمان که به آن‌ها عمیقاً عشق می‌ورزیم، در واقع عزیزان ما، فقط شامل 5 نفر
- دوستان نزدیک و خوب ما شامل 15 نفر
- دوستان کمی دورتر شامل 50 نفر
- دوستان با روابط معنی‌دار شامل 150 نفر
- آشنایان شامل 500 نفر
- افرادی که فقط آن‌ها را می‌شناسیم، شامل 1500 نفر
چه عواملی بر این حلقه‌های دوستی تأثیر می‌گذارند؟
عوامل تعیین کنندۀ این حلقه دوستی و لایه‌های آن به تعداد دفعات ارتباط با افراد و اختصاص وقت برای روابط اجتماعی و دوستی بستگی دارد. برون‌گرایان دارای شبکه‌های دوستی بزرگتر و درون‌گرایان دارای حلقه‌های نزدیک‌تر هستند یا اینکه زنان دوستان بیشتری را در حلقه‌های نزدیک خود دارند.
آیا این نظریه در دنیای مجازی نیز صدق می‌کند؟
دانبار و همکارانش با مطالعه بر شبکه‌های اجتماعی مجازی مانند فیسبوک و توئیتر و روابط آنلاین نتیجه گرفتند که روابط اجتماعی در دنیای مجازی به دنیای واقعی بسیار نزدیک است و اینکه کاربران در یک دوره 6 ماهه فقط توانایی حفظ روابط پایدار با 100 تا 200 نفر را دارند. در واقع ناشناس بودن در دنیای مجازی نیز نتوانست رفتار انسان‌ها در روابط اجتماعی را تغییر دهد. گرچه انتقادهای زیادی به این نظریه وارد است، مانند این ادعا که شبکه‌های مجازی مانند LinkedIn شبکه‌های اجتماعی گسترد‌ه‌تری را با تعداد دوستان بیشتری برای ما فراهم کرده است.
آیا سن تأثیری در نظریۀ دانبار دارد؟
بر طبق مطالعۀ دانبار و همکارانش مشخص شد که افراد 18 تا 24 ساله در مقایسه با افراد بالاتر از 55 سال شبکه‌های دوستی مجازی بیشتری دارند.
تأثیر عوامل گوناگون بر نظریۀ دانبار
محققان در نقدهای روش‌شناسی به نظریۀ دانبار این موضوع را مطرح می‌کنند که نوع تغذیه و محل زندگی و وجود وسایل ارتباطی پیشرفته می‌تواند بر روابط اجتماعی افراد تأثیر بگذارد. مثلا استفاده از موبایل می‌تواند تعداد افراد در شبکه‌های دوستی را افزایش دهد یا نوع تغذیه می‌تواند اندازۀ مغز نخستی‌ها را تغییر دهد که این امر می‌تواند بر روابط اجتماعی آن‌ها تأثیر بگذارد.
در یک تحقیق اسدو کارمونا به بررسی دو گروه از افراد در کشور مکزیک و غنا پرداخت. در گروه اول به دلیل تفاوت‌های زیستی فراوان و محل زندگی در کوهستان روابط اجتماعی آن‌ها محدود به گروه‌های کوچک خانوادگی شده بود. در حالی که در گروه دوم در غنا وجود منابع محدود و همکاری‌های میان قومی موجب ایجاد 0گروه‌های بیشتر و حلقه‌های بزرگتر برای بقا و ادامۀ زندگی شده بود.
انگیزه‌نامه چیست و چگونه نوشته می‌شود؟
سبک زندگی دانشجویی، خواب و ادامه تحصیل