سپندارمذگان را جشن بگیریم
سپندار مذگان، روز عشق ایرانی
خام‌اندیشی است که سپندارمذگان را با ولنتاین مقایسه کنیم، اما چاره چیست؟ سپندارمذگان جشنی به مراتب بزرگتر و شایسته‌تر است؛ نه از روی تعصب ملی که با پشتوانه تاریخی. نخست اینکه روز گرامیداشت زن و عشق از 2000 سال پیش در ایران باستان برگزار می‌شده است در حالی که رومیان باستان 300 سال پس از میلاد مسیح و پس از وقوع ظلمی سنگین و نابخشودنی از امپراتور روم به فکر بزرگداشت عشق افتادند. “کلودیوس” امپراتور سنگدل روم، ازدواج را برای سربازانش ممنوع کرده بود و کشیش “ولنتاین” برخلاف این قانون، سربازان رومی را به معشوقه‌شان می‌رساند. قرن‌ها پیش از این رویداد، ایرانیان باستان عشق را با شادی آفرینی و جشن گرامی می‌داشتند. این فرهنگ و آداب و رسوم غنی نشان از هویت و شناسنامۀ ایرانی‌هاست که اگر به فراموشی سپرده شوند، بخشی از هویت ایرانی از دست می‌رود.
سپندارمذ به چه معناست؟
سپندارمذ یکی از شش فرشته در آیین نیاکان است که شش ویژگی بنیادین اهورامزدا را می‌سازد که با او هفت بی‌آکَفت را پدید می‌آورد. آکَفت به معنی سستی و عیب است. در میان شش امشاسپند پنج فرشته در نمادشناسی کهن ایرانی نرینه هستند و تنها یک فرشته مادینه ستوده می‌شود که آن سپندارمذ است. این ویژگی مادینه در سپندارمذ انگیزه‌ای نیرومند شده است تا جشن بزرگداشت امشاسپند، جشن بزرگداشت زن به‌ویژه زن ایرانی شود. (باشگاه شاهنامه پژوهان)
روش نامگذاری ماه‌ها در ایران باستان
در تقویم ایران باستان، هر ماه 30 روز کامل بود و هر ماه و روزهای آن برای خود اسمی خاص داشتند. روز اول هر ماه “روز اهورا”، روز دوم “روز بهمن”، روز سوم “روز اردیبهشت”، روز چهارم “روز شهریور” و روز پنجم هر ماه ایرانی روز “سپندارمذگان” نامیده می‌شد. جالب است که معنای این روزها از صفات و ویژگی‌های خداوند است. “بهمن” به معنای تفکر و اولین صفت خداوند است، اردیبهشت به معنای خوب‌ترین صداقت و پاکی از صفات ایزد پاک، شهریور به معنای پادشاهی آرمانی و سپندار مذ به معنای منتشرکنندۀ عشق است.
چرا سپندارمذ روز عشق نامیده شد؟
در ایران باستان هر روزِ ماه یک اسم داشت و هرگاه روز و ماه هم اسم می‌شدند، در آن روز جشن و شادی بر پا می‌کردند. بر این اساس روز پنجم ماه اسفند اسم روز و ماه با هم یکی شد که “اسفندار مذگان” یا “سپندار مذگان” نامیده شد. سپندار مذگان روز جشن زمین و احترام به عشق است که در وجود زنان تبلور پیدا کرده است. “ابوریحان بیرونی” در کتاب “آثار الباقیه” خود چنین آورده است که ایرانی‌ها روز پنجم اسفند را روز بزرگداشت زن و زمین می‌دانستند و جشن می‌گرفتند. از آن جا که زمین مانند زن در زندگی نقش باروری و باردهی دارد، این روز برای گرامیداشت زنان و عشق و محبت آن‌ها برگزار می‌شد. روز سپندار مذگان در ایران باستان “روز زن و مادر و عشق” بود.
دلیل جشن روز سپندارمذگان در ماه بهمن
تاریخ دقیق جشن سپندار مذگان در ایران باستان روز پنج ماه اسفند بود و در آن زمان همۀ ماه‌ها 30 روز کامل بود. اما در تقویم جدید ایرانی‌ها 6 ماه اول سال 31 روز است و بر این اساس سپندار مذگان به روز 29 بهمن منتقل شد.
جشن روز سپندار مذگان در ایران باستان
در روز سپندارمذگان مردها از زن‌های خود هدیه دریافت می‌کردند، چون زن‌ها نماد زمین پاک و پر از عشق و محبت بودند که محبت و برکت خود را به دیگران ارزانی می‌داشتند. در این روز مردها دخترها و زن‌ها را بر اریکۀ شاهی می‌نشاندند و گوش به فرمان آن‌ها می‌شدند و به آن‌ها هدیه می‌دادند و عشق و محبت و ارادت خود را به آن‌ها نشان می‌دادند. مردها این گونه برای زن، همسر، مادر و دختر خود ارزش قائل بودند و این روش احترام و ارزشمندی تا مدت‌ها در زندگی ایرانی‌ها ادامه داشت.
مراسم جشن روز سپندار مذگان
در این روز زن‌ها لباس و کفش نو می‌پوشیدند و زن‌های شوهرداری که مهربان و پاکدامن بودند و فرزندانی نیک به دنیا آورده بودند، مورد احترام و ارادت شوهران خود قرار می‌گرفتند و از آن‌ها هدیه و پیشکش دریافت می‌کردند. در این روز کارهای روزمره و خانه‌داری زن‌ها را مردها انجام می‌دادند و زن‌ها فارغ از مسئولیت‌های خانه و خانه‌داری برای خود شادی و عیش می‌کردند. زن‌ها در این روز نه تنها از مردها هدیه و پیشکش دریافت می‌کردند، بلکه به نوعی فروانروایی می‌کردند و مردها از آن‌ها فرمان می‌بردند. در این روز دختران دم بخت به میل و اختیار و البته علاقۀ خود همسر و شریک زندگی‌شان را انتخاب می‌کردند و بر این اساس این روز را “روز مردگیران” نیز می‌نامیدند.